Phân loại cờ tàn nghệ thuật (cờ thế) trong cờ tướng

Ở bài viết trước chúng ta đã phân biệt các khái niệm cờ tàn thực dụng, cờ tàn nghệ thuật và cờ thế giang hồ (một dạng biến hóa của cờ tàn nghệ thuật). Có thể nói cờ tàn nghệ thuật hay còn gọi là cờ thế là tinh hoa trong cờ tướng bởi nó mang trình độ cao hoặc rất cao. Ở bài viết này, chúng ta sẽ phân loại cờ tàn nghệ thuật gồm những loại nào dựa theo kết quả ván cờ. Từ đó xác định phương pháp chơi cờ tàn nghệ thuật hiệu quả nhất.

Phân loại cờ tàn nghệ thuật

Những nhà nghiên cứu hoặc sáng tác cờ thế thường chia cờ tàn nghệ thuật ra làm 2 loại: cờ tử và cờ hòa.

1. Cờ tử (cờ đi tiên thắng): Là loại mà bên đi trước, sau một đòn hoặc một loạt đòn phối hợp tấn công thì giành thắng lợi (diệt được Tướng đối phương, coi như Tướng đối phương đã “tử”). Loại cờ này thường phô diễn nhiều đòn phối hợp rất đẹp. Có người lại phân chia cờ tử thành 2 dạng:

-Dạng chiếu liên tục thắng: bao gồm những thế cờ mà bên đi trước sử dụng một loạt nước tấn công bằng những cuộc điều quân khéo léo, lợi dụng nước chiếu để phối hợp các quân đánh bí. Có những thế cờ, bên đi trước sử dụng liên tiếp nhiều đòn phối hợp hi sinh nhiều quân, cuối cùng chiếu bí đối phương.

-Dạng có nước trung gian: bao gồm những thế cờ mà bên đi trước, sau một loạt nước tấn công phá vỡ được các mối đe dọa tức thời của đối phương, rồi phải thực hiện một nước trang gian, đúng là một “nước chìa khóa” quyết định cho đòn tấn công thắng lợi sau đó. Loại này thường tương đối khó, vì người chơi cứ tập trung tìm các nước chiếu liên tục mà không chú ý tìm nước trung gian.

2. Cờ hòa: Căn cứ vào kết quả cuối cùng hai bên hòa nhau đề xếp loại. Đây là loại tương đối khó hơn loại cờ tử vì có nhiều ván bên đi trước phải phát hiện các cạm bẫy của đối phương, chơi một số đòn phối hợp làm thay đổi tương quan lực lượng rồi phải biết tiếp tục chơi chính xác giai đoạn cuối mới hòa. Có người muốn chia loại này ra 2 dạng: dạng chính hòa và dạng hòa theo luật cờ, hoặc hòa nhưng có bên hơn thế bên kém hơn gọi là “quan hòa”.

Cách phân chia này có lẽ chịu ảnh hưởng của lịch sử phát triển của cờ tàn. Thời kỳ mới xuất hiện, người ta thấy hầu hết là loại có tử, mãi đến thế kỷ 16, 17 người ta mới thấy có loại cờ hòa. Kiểu phân chia này đã khiến cho một số người chơi có định kiến là cờ tử không có giá trị bằng cờ hòa, từ đó họ ít quan tâm nghiên cứu, học tập và thưởng thức cờ tử.

Trên thực tế còn tồn tại một thể loại cờ không được công nhận và phổ biến rộng rãi mà mình tạm gọi là cờ tiên tử. Đây là thể loại cờ mà bên đi trước dù có cố gắng đi như thế nào cũng nhận kết quả thua. Cờ tiên tử thực chất là các ván cờ bị lỗi. Do trong lúc sáng tác người sáng tác không lường trước được hết biến hóa phức tạp của nó. Dẫn đến từ ý định sáng tác một thế cờ hòa hoặc thắng thành một thế cờ tiên tử. Nhiều thế cờ lỗi không được phát hiện cho đến tận khi khoa học máy tính phát triển thì người ta mới phát hiện lời giải của các truyền nhân xưa chưa đúng, khiến cho những thế cờ từng được coi là mang tính nghệ thuật cực cao thành một thế cờ lỗi mà bên đi tiên phải thua. Đôi khi cờ tiên tử còn được một số người cố tình tạo ra bằng cách thêm thắt, chỉnh sửa chút ít các thế cờ hòa nhằm mục đích đánh đố để lừa gạt, trục lợi từ người khác. Nhìn chung các thế cờ tiên tử thường có xuất thân từ cờ thế giang hồ, một biến dạng cờ tàn nghệ thuật có trình độ cao đến rất cao vốn được sinh ra để đánh cược.

Phương pháp chơi cờ tàn nghệ thuật

Thực ra không có bí quyết gì cho những người trình độ chưa cao mà có thể giải phá được tất cả các thế cờ, nhất là các thế có nhiều biến hóa phức tạp. Thế nhưng có thể nêu ra một số phương pháp và kinh nghiệm để các bạn xem xét.

Trước hết cần nhớ rằng giải phá còn thế là chơi cho cả đôi bên, nghĩa là dù chơi cho bên đi trước cũng phải tính toán cả những cách đối phó của bên đi sau. Do đó cần phải:

– Tìm cho ra tất cả các cạm bẫy của đối phương để không bị mắc lừa. Tất nhiên có nhiều bẫy tinh vi, khéo léo mà trình độ thường không dễ gì phát hiện. Nghiên cứu, học hỏi nhiều cờ thế các bạn sẽ quen dần với cách lập bẫy của những người sáng tác.

– Tìm cho ra đòn phối hợp của bên đi trước nhằm hóa giải các mối đe dọa tức thời của đối phương. Nên nhớ đòn phối hợp bao giờ cũng có hi sinh quân, vì vậy không nên giữ thói quen đánh giá quá cao các quân Xe, Pháo hoặc Mã mà không dám thí bỏ.

– Khi phát hiện các đòn phối hợp thì phải đánh giá cho được tình hình đôi bên sau khi thực hiện các đòn phối hợp này. Phải thấy ai ưu thế, ai kém phần và kế hoạch chơi tiếp ra sao cần xem xét kỹ. Chừng nào chưa đánh giá được hoặc đánh giá bên đi trước vẫn yếu thế hơn thì phải xem lại các đòn phối hợp trên có chỗ nào sơ suất hoặc chưa chính xác không.

– Như đã nêu trên, nội dung chính trong cờ thế là các đòn phối hợp, vì vậy giá trị các quân cờ thường bị đảo lộn: nhiều thế có Mã hay hơn Pháo, hơn Xe; nhiều thế Chốt lại quyết định thắng lợi, thậm chí Sĩ hoặc Tượng hay chính Tướng quyết định thắng lợi. Do đó cần tìm hiểu kỹ vai trò của từng quân cờ của cả hai bên, từ đó mới có kế hoạch chơi chính xác.

– Do có một số thế cờ, sau các cuộc giao đấu căng thẳng ở giai đoạn đầu chuyên về dạng cờ tàn thực dụng, nên các nguyên tắc được vạch ra cho cờ tàn thực dụng cần được tuân ở thủ ở đây.

Tất cả các phương pháp và kinh nghiệm trên chỉ gợi ý về cách chơi cho các bạn ít tiếp cận với cờ thế chứ nó hoàn toàn không thể thay thế cho trình độ, kiến thức về chiến thuật và chiến lược trong cờ. Thiếu những kiến thức này thì không thể giải phá cờ thế, thậm chí cũng không tiếp thu đầy đủ được cái hay, cái đẹp của thế cờ.

Ngày nay nhờ các phần mềm máy tính, việc phá giải các thế cờ tàn nghệ thuật đơn giản và chính xác hơn nhiều. Bạn chỉ cần sắp xếp thế cờ vào phần mềm và cho nó tự giải hoặc bạn cũng có thể chọn đánh với máy. Nó là công cụ giúp các bạn có thể nâng cao lực cờ nhanh chóng. Bạn có thể tải về miễn phí phần mềm cờ tướng cho máy tính tại đây. Cho điện thoại tại đây.

Mong bài viết này giúp bạn có thể hệ thống lại phân loại cờ tàn nghệ thuật và xác định được phương pháp chơi cờ tàn nghệ thuật hiệu quả nhất.